ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η φετινή σειρά ομιλιών έχει ως στόχο να αναδείξει την Εκκλησία ως χώρο θεραπείας του ανθρώπου, όχι μόνο ως τόπο λατρείας. Εμπνέεται από τη διδασκαλία του Μητροπολίτου Ιεροθέου και του Jean-Claude Larchet, οι οποίοι προσεγγίζουν την πνευματική ζωή ως πορεία ίασης του ανθρώπου που έχει τραυματιστεί υπαρξιακά από την πτώση. Ο όρος «ψυχοθεραπεία» εδώ δεν έχει την έννοια της σύγχρονης ψυχολογίας, αλλά αναφέρεται στην πατερική θεραπεία του νου, της καρδιάς και των λογισμών. Το θεμελιώδες ερώτημα που ανοίγει τη σειρά είναι: Ποιο είναι το πρόβλημα του ανθρώπου σύμφωνα με την Εκκλησία και ποια είναι η θεραπεία που προτείνει;
Σύνοψη Ενότητας Α: Πώς εννοεί η Εκκλησία τη «θεραπεία»
Η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν βλέπει την αμαρτία απλώς ως ηθική παρέκκλιση, αλλά ως πνευματική ασθένεια που τραυματίζει βαθιά τον άνθρωπο – στον νου, στην καρδιά, στη θέληση, ακόμη και στο σώμα. Η σωτηρία, κατά τους Πατέρες, δεν είναι νομική πράξη συγχώρησης, αλλά θεραπεία της ύπαρξης. Ο Χριστός είναι ο «Ιατρός των ψυχών και των σωμάτων», και η Εκκλησία είναι το πνευματικό θεραπευτήριο που προσφέρει μέσα θεραπείας: άσκηση, Μυστήρια, καθοδήγηση και προσευχή. Η λέξη «σωτηρία» ταυτίζεται με τη θεραπεία, και τα θαύματα του Χριστού μαρτυρούν αυτή την αποστολή: να θεραπεύσει τον άνθρωπο εσωτερικά και να τον οδηγήσει στη θέωση.
Σύνοψη Ενότητας Β: Η σωτηρία ως θεραπεία – Ο Χριστός ως Ιατρός
Η Ορθόδοξη Παράδοση δεν κατανοεί τη σωτηρία ως νομική απαλλαγή από ενοχές, αλλά ως θεραπεία της ανθρώπινης φύσης, που έχει αλλοιωθεί από την αμαρτία. Η αμαρτία δεν είναι απλώς παράβαση, αλλά αρρώστια του εσωτερικού ανθρώπου. Ο Χριστός αυτοαποκαλείται Ιατρός, όχι μεταφορικά αλλά ουσιαστικά – ήρθε να θεραπεύσει τους αρρώστους. Τα θαύματα Του φανερώνουν τη δύναμή Του να αποκαθιστά και πνευματικές βλάβες: τύφλωση, παράλυση, λέπρα, ως εικόνες των παθών. Η Εκκλησία συνεχίζει αυτό το έργο, προσφέροντας θεραπεία μέσω της χάριτος, όχι τιμωρία ή ηθικό έλεγχο. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος το συνοψίζει: «Η Εκκλησία δεν είναι δικαστήριο, αλλά νοσοκομείο».
Σύνοψη Ενότητας Γ: Τι είναι η Ορθόδοξη Ψυχοθεραπεία
Η Ορθόδοξη Ψυχοθεραπεία δεν ταυτίζεται με τη σύγχρονη ψυχολογία. Δεν αφορά απλώς την ανακούφιση από ψυχολογικά συμπτώματα, αλλά την πνευματική αποκατάσταση του ανθρώπου στην αρχέγονη υγεία του. Οι Πατέρες διδάσκουν ότι η πτώση προκάλεσε διατάραξη των δυνάμεων της ψυχής: σκοτισμό του νου, ακαθαρσία της καρδιάς, αδυναμία της θέλησης. Η θεραπεία είναι βαθμιαία και συγκεκριμένη: κάθαρση, φωτισμός και θέωση. Αυτή η μέθοδος δεν είναι θεωρητική, αλλά αποτελεί συστηματικό θεραπευτικό σύστημα, καρπό της ασκητικής εμπειρίας της Εκκλησίας. Δεν απευθύνεται μόνο σε μοναχούς, αλλά σε κάθε βαπτισμένο Χριστιανό που επιθυμεί την αποκατάσταση της ψυχικής και πνευματικής υγείας του μέσω της χάριτος.
Σύνοψη Ενότητας Δ: Η ανάγκη της άσκησης
Η πνευματική θεραπεία δεν γίνεται αυτόματα, ούτε μόνο με τη συμμετοχή στα Μυστήρια. Χρειάζεται η ενεργή και ελεύθερη συνεργασία του ανθρώπου, που ονομάζεται άσκηση. Η άσκηση δεν αφορά μόνο μοναχούς, αλλά είναι ο κοινός δρόμος κάθε Χριστιανού που θέλει να θεραπευτεί. Δεν είναι ηθικισμός ή αυταπάρνηση, αλλά συνεργία με τη χάρη του Θεού, για την κάθαρση της καρδιάς και την ελευθερία του νου. Όπως λέει ο Jean-Claude Larchet, η άσκηση βοηθά τον άνθρωπο να αφομοιώσει τη χάρη που έλαβε στο Βάπτισμα. Χωρίς άσκηση δεν υπάρχει αληθινή θεραπεία, όπως χωρίς προσοχή δεν υπάρχει σωματική υγεία. Είναι η καθημερινή πνευματική προπόνηση που οδηγεί στην ίαση της ύπαρξης.
Σύνοψη Ενότητας Ε: Οι πνευματικοί πατέρες ως θεραπευτές
Η πνευματική καθοδήγηση είναι βασικό στοιχείο της θεραπευτικής πορείας στην Εκκλησία. Ο πνευματικός πατέρας δεν είναι απλός σύμβουλος, αλλά θεραπευτής της ψυχής, συνεργάτης του Χριστού. Δεν ενεργεί από μόνος του, αλλά ως φορέας της χάριτος, αφού πρώτα θεραπεύεται ο ίδιος ή βαδίζει σταθερά τον ίδιο δρόμο. Η σχέση με τον εξομολογούμενο βασίζεται στην εμπιστοσύνη, την ελευθερία και τη διάκριση, όχι στην εξουσία. Σκοπός του πνευματικού δεν είναι να επιβάλει τη γνώμη του, αλλά να συνοδεύσει τον άλλον στην αυτογνωσία και τη μετάνοια. Η εξομολόγηση είναι επομένως μέσο θεραπείας, όχι απλή εξαγόρευση. Όπως δεν θεραπεύεται κανείς χωρίς γιατρό, έτσι και στην πνευματική ζωή, ο καθοδηγητής (ο πνευματικός) είναι απαραίτητος.
Σύνοψη Ενότητας ΣΤ: Η σχέση με τη μυστηριακή ζωή
Η θεραπεία του ανθρώπου μέσα στην Εκκλησία επιτελείται κυρίως μέσω των Ιερών Μυστηρίων, με κέντρο τη Θεία Ευχαριστία. Ο Χριστός, ως Ιατρός, προσφέρει τον Εαυτό Του ως θεραπευτικό φάρμακο, και η μετοχή στο Σώμα και το Αίμα Του έχει ιαματικό χαρακτήρα: «εἰς ἴασιν ψυχῆς τε καὶ σώματος». Όμως η μυστηριακή ζωή δεν ενεργεί μηχανικά· προϋποθέτει εσωτερική προετοιμασία, μετάνοια και άσκηση. Τα Μυστήρια και η άσκηση δεν είναι δύο παράλληλοι δρόμοι, αλλά αλληλένδετες πραγματικότητες. Η χάρη δίδεται στα Μυστήρια, και αφομοιώνεται με την άσκηση. Χωρίς τη μία, η άλλη καθίσταται άκαρπη. Η Εκκλησία, επομένως, προσφέρει συγκεκριμένα μέσα θεραπείας, όχι αφηρημένες ιδέες, οδηγώντας τον άνθρωπο στην ένωση με τον Χριστό, μέσα από θεανθρώπινη και αγιοπνευματική πράξη.
Επίλογος – Πρόσκληση σε πορεία θεραπείας
Η Εκκλησία δεν είναι χώρος ηθικών αρχών ή ιδεολογιών, αλλά ο ζωντανός οργανισμός της Χάριτος που υπάρχει για να θεραπεύει τον άνθρωπο και να τον οδηγεί στη θέωση. Δεν απευθύνεται στους "δικαίους", αλλά στους πνευματικά ασθενείς, προσφέροντας θεραπεία με τρόπο βαθύ και υπαρξιακό. Η σωτηρία είναι θεραπεία, και επιτελείται μέσα από τη συνεργία άσκησης, μυστηριακής ζωής και πνευματικής καθοδήγησης. Η Εκκλησία είναι νοσοκομείο και όχι δικαστήριο, όπως τονίζει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Η πρόσκληση που απευθύνεται σε όλους είναι σαφής: να αναγνωρίσουμε την ασθένειά μας και να ξεκινήσουμε, με ταπείνωση, την πορεία της θεραπείας μέσα στην Εκκλησία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου