25. Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΘΥΜΙΑΣ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ (ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ)

 1. Εισαγωγή – Μπορεί η επιθυμία να αλλάξει;

Πολλές φορές πιστεύουμε πως αυτά που επιθυμούμε είναι μόνιμα, ταυτισμένα με τη φύση μας. Σκεφτόμαστε: «Έτσι είμαι, έτσι λειτουργώ, δεν αλλάζω». Αυτή η πεποίθηση γεννά απελπισία και εφησυχασμό, γιατί υπονοεί πως ο άνθρωπος δεν έχει τη δυνατότητα να στραφεί σε κάτι διαφορετικό, να επιθυμήσει κάτι ανώτερο ή πιο αληθινό. Η Εκκλησία όμως μάς διδάσκει κάτι τελείως διαφορετικό.

 

Η επιθυμία δεν είναι μια δύναμη που δεν αλλάζει, αλλά μια λειτουργία της ψυχής που επηρεάζεται και διαμορφώνεται ανάλογα με το τι βλέπουμε, τι ακούμε, τι ζούμε. Αν ο άνθρωπος γεμίζει την καρδιά του με ψεύτικες εικόνες και λόγια, θα ποθήσει και ψεύτικες χαρές. Αν όμως στραφεί στην αλήθεια και τη Χάρη του Θεού, η ίδια του η καρδιά αρχίζει να αλλάζει. Όχι με καταναγκασμό, αλλά με εσωτερική αλλοίωση. Όχι γιατί πιέστηκε να ξεχάσει κάτι, αλλά γιατί γνώρισε κάτι ανώτερο.

 

Η Εκκλησία δεν λέει στον άνθρωπο να μην επιθυμεί· του λέει να μάθει να επιθυμεί σωστά. Να στραφεί από το απατηλό στο αληθινό, από το πρόσκαιρο στο αιώνιο. Η θεραπεία της επιθυμίας δεν είναι εξάλειψη, αλλά μεταμόρφωση. Και αυτή τη θεραπεία η Εκκλησία τη βιώνει ως καθημερινή εμπειρία όσων πίστεψαν ότι μπορούν να αλλάξουν – όχι από δύναμη, αλλά από παράδοση της καρδιάς στον Θεό.

 

 

2. Η Εκκλησία δεν καταργεί την επιθυμία – τη μεταστρέφει

Ένα συχνό παράπονο των ανθρώπων είναι ότι η Εκκλησία περιορίζει τη χαρά, στερεί την απόλαυση και καταπιέζει την επιθυμία. Αυτή η εντύπωση όμως προέρχεται από μια παρανόηση. Αν ο Θεός ήθελε να ζούμε χωρίς επιθυμία, χωρίς ηδονή, χωρίς χαρά, δεν θα μας είχε δημιουργήσει με αυτά τα στοιχεία. Η επιθυμία είναι δώρο· η κατεύθυνσή της είναι το πρόβλημα.

 

Η Εκκλησία δεν απορρίπτει την επιθυμία, ούτε τη χαρά. Τις προσανατολίζει. Δεν λέει «μη θέλεις τίποτα», αλλά «μάθε να θέλεις ό,τι δεν θα σε πληγώσει ή δε θα σου αφήσει μια αίσθηση κενού μετά». Δεν απαγορεύει την ηδονή, αλλά προειδοποιεί να μην τη θεοποιήσουμε. Όταν η χαρά γίνει αυτοσκοπός, ο άνθρωπος χάνει τον προσανατολισμό του. Αντί να ζει, εξαρτάται. Αντί να ελευθερώνεται, δένεται με ό,τι τον ερεθίζει εξωτερικά.

 

Η ασκητική ζωή δεν είναι αποχή από τη ζωή, αλλά τρόπος θεραπείας της καρδιάς. Οι Πατέρες δεν μισούν την επιθυμία· τη θεωρούν κινητήρια δύναμη του ανθρώπου προς τον Θεό. Γι’ αυτό και ο αγώνας δεν είναι για να σβήσει η επιθυμία, αλλά για να φωτιστεί και να καθαριστεί. Να στραφεί από το πρόσκαιρο στο ουσιώδες. Τότε η καρδιά γαληνεύει, και η χαρά παύει να εξαρτάται από εξωτερικά ερεθίσματα.

 

 

3. Η μετάνοια ως νέα αρχή της επιθυμίας

Η μετάνοια δεν είναι ένας απλός ηθικός όρος. Δεν είναι μόνο τύψεις και ενοχές. Είναι η στιγμή που η καρδιά αντιλαμβάνεται ότι όλα όσα επιθυμούσε δεν την χόρτασαν. Είναι η εσωτερική στροφή του ανθρώπου προς έναν νέο ορίζοντα· όχι θεωρητικά, αλλά υπαρξιακά. Δεν μετανοώ απλώς επειδή έκανα κάτι κακό, αλλά επειδή ποθώ κάτι άλλο πλέον.

 

Η μετάνοια αποκαλύπτει το κενό. Είναι η στιγμή που δεν δικαιολογούμαι πια, αλλά αναγνωρίζω ότι έψαχνα πληρότητα εκεί που δεν υπήρχε. Μέσα από τη μετάνοια, η επιθυμία αρχίζει να καθαρίζεται. Παύει να τρέχει από ηδονή σε ηδονή, και στρέφεται προς τον Χριστό. Όχι από καταναγκασμό, αλλά γιατί Τον αναζητά ως χαμένη πληρότητα.

 

Στην πατερική θεολογία, η μετάνοια δεν είναι αλλαγή συμπεριφοράς, αλλά αλλαγή νου. Είναι νέα θεώρηση, νέος τρόπος ύπαρξης. Ο άνθρωπος που αρχίζει να ποθεί τον Θεό δεν είναι τέλειος· είναι απλώς ειλικρινής. Και εκεί, στην απλή φράση «Κύριε, δεν ξέρω να Σε επιθυμώ, αλλά Θέλω να Σε επιθυμήσω», αρχίζει η θεραπεία.

 

 

 4. Τα Μυστήρια ως θεραπευτικά μέσα της επιθυμίας

 Η Εκκλησία δεν θεραπεύει μόνο με συμβουλές ή μεθόδους. Θεραπεύει με τη Χάρη του Θεού, η οποία προσφέρεται απτά, υπαρξιακά, μέσα από τα Μυστήρια. Το Βάπτισμα δεν είναι μόνο καθαρισμός από την αμαρτία· είναι νέα γέννηση. Δίνει στον άνθρωπο άλλη ρίζα· δεν είναι πλέον υποχρεωμένος να κυνηγά το ψεύτικο, αλλά έχει μέσα του την δυνατότητα να ποθεί το θείο.

 

Το Χρίσμα έρχεται να ενδυναμώσει αυτή τη νέα ύπαρξη με το Άγιο Πνεύμα. Δεν είναι απλώς μια σφραγίδα· είναι δύναμη φωτισμού, κατεύθυνσης, αναγέννησης. Η επιθυμία πλέον δεν στηρίζεται μόνο σε ανθρώπινη προσπάθεια, αλλά φωτίζεται από το Πνεύμα. Και όταν σκοτεινιάζει ξανά, έρχεται η Εξομολόγηση. Όχι για να μας επιπλήξει, αλλά για να καθαρίσει τα «θέλω» μας και να τα στρέψει ξανά προς το φως.

 

Η Θεία Ευχαριστία δεν είναι κάποια υποχρεωτική τελετή. Είναι το βίωμα της πλήρους ένωσης με τον Χριστό. Όταν κοινωνούμε με επίγνωση και ταπείνωση, η ψυχή αναπαύεται, η επιθυμία παύει να περιπλανιέται. Και το Ευχέλαιο, τέλος, αγγίζει την καρδιά ακόμη κι όταν ο πόνος είναι σωματικός. Γιατί συχνά πίσω από το σώμα, υποφέρει η ψυχή. Όλα τα Μυστήρια είναι θεϊκές επεμβάσεις που θεραπεύουν το βαθύτερο είναι μας.

 

 

5. Πρακτικές μορφές θεραπείας της επιθυμίας

Η επιθυμία εκδηλώνεται στην καθημερινή ζωή με πολύπλοκους τρόπους: ανάγκη για αποδοχή, εξάρτηση, φόβος απώλειας, επιθυμία ιδανικής εικόνας προς τα έξω. Η Εκκλησία προσφέρει πρακτικές θεραπείες. Όταν επιθυμώ την αγάπη για να γεμίσω το εσωτερικό μου κενό, πληγώνομαι. Αντί να απαιτώ, η Εκκλησία μου μαθαίνει να αγαπώ πρώτος· χωρίς ανταπόδοση.

 

Η ανάγκη για χαρά θεραπεύεται όχι με περισσότερες απολαύσεις, αλλά με την ευχαριστία. Όταν λέω «Δόξα τω Θεώ» για ό,τι έχω, αρχίζω να ζω πιο ελεύθερα. Η σιωπή και η προσευχή θεραπεύουν τον εσωτερικό θόρυβο, ενώ η εμπιστοσύνη διαλύει τον έλεγχο που προσπαθώ να ασκήσω παντού. Το να αποδεχθώ τον εαυτό μου όπως τον δέχεται ο Χριστός, λυτρώνει από την ανάγκη για τέλεια εικόνα.

 

Όλα αυτά δεν είναι θεωρίες. Είναι καθημερινές ασκήσεις θεραπείας της καρδιάς. Η Εκκλησία δεν πολεμά την επιθυμία, αλλά τη φωτίζει. Δεν λέει στον άνθρωπο να πάψει να θέλει, αλλά να θελήσει τον Θεό – και τότε όλα τα άλλα θα μπουν στη θέση τους.

 

 

6. Η ζωή της Εκκλησίας ως σχολείο επιθυμίας.

Η Εκκλησία δεν είναι ένας οργανισμός που θέτει κανόνες καλής συμπεριφοράς. Είναι σχολείο ζωής, που διδάσκει τον άνθρωπο πώς να ποθεί ξανά σωστά. Γιατί η επιθυμία είναι βαθύτερη από τη σκέψη· αν δεν καθαρθεί, καμία λογική επιχειρηματολογία δεν την αλλάζει. Οι άγιοι δεν ήταν άβουλα πλάσματα· ήταν άνθρωποι με ισχυρή επιθυμία που την προσέφεραν ολοκληρωτικά στον Θεό.

 

Η ζωή της Εκκλησίας με τις ακολουθίες, τη νηστεία, την προσευχή και τη μετάνοια, βοηθάει τη καρδιά να ξαθαριστεί. Δεν χρειάζεται ο άνθρωπος να είναι τέλειος· χρειάζεται να είναι μαθητής. Όσο παραμένει εντός της Εκκλησίας, ακόμη και οι πτώσεις γίνονται δρόμος θεραπείας. 

 

Η παρουσία αγίων και πνευματικών ανθρώπων, της ενορίας αλλά και του προσωπικού αγώνα γεννά μέσα μας την επιθυμία για κάτι ανώτερο. Η Εκκλησία δεν περιμένει να έρθουμε "καθαροί" για να μας δεχτεί· αντιθέτως αυτή είναι που μας καθαρίζει. Δεν περιμένει την τελειότητα· αγκαλιάζει την ειλικρίνεια. Και δείχνει πως ακόμη και η πιο μπερδεμένη επιθυμία μπορεί να βρει το δρόμο της προς τον Θεό. 

 

 

7. Συμπέρασμα – Μια νέα αρχή για την επιθυμία μας

Η καρδιά του ανθρώπου δεν είναι φτιαγμένη για να "μη θέλει". Κάτι θα επιθυμεί πάντα. Το ερώτημα δεν είναι «αν» αλλά «τι» επιθυμούμε. Ο κόσμος μας μαθαίνει να ποθούμε το πρόσκαιρο· η Εκκλησία μας μαθαίνει να ποθούμε το αιώνιο. Και δεν το κάνει πιεστικά, αλλά με τρυφερότητα. Δεν ζητά τελειότητα, αλλά προθυμία και αγώνα.

 

Όταν δώσουμε στον Χριστό την επιθυμία μας όπως είναι – πληγωμένη, μπερδεμένη, σκλαβωμένη – Εκείνος δεν την απορρίπτει. Τη φωτίζει. Τη θεραπεύει. Την μεταμορφώνει. Το μόνο που χρειάζεται είναι να Του πούμε: «Θέλω να Σε θελήσω». Από εκεί αρχίζει η θεραπεία, και αυτή η αρχή γίνεται κάθε φορά που κοινωνούμε, που εξομολογούμαστε, που προσευχόμαστε.

 

Η σωτηρία δεν είναι αποτέλεσμα δύναμης, αλλά επιμονής. Ο άνθρωπος που δεν εγκαταλείπει, βλέπει την επιθυμία του να αλλάζει. Από εξάρτηση γίνεται έρωτας θεϊκός. Από φόβος, γίνεται εμπιστοσύνη. Και τότε η ψυχή γεύεται την ηδονή του να επιθυμεί μόνο τον Θεό. Αυτή είναι η αρχή της Βασιλείας.