17. Η ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ Η ΤΕΛΕΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗ ΠΤΩΣΗ

 

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 

Η αληθινή υγεία του ανθρώπου δεν περιορίζεται στη σωματική ευεξία, αλλά αγκαλιάζει ολόκληρη την ύπαρξή του – το σώμα, την ψυχή και το πνεύμα. Μπορεί κάποιος να φαίνεται υγιής εξωτερικά, αλλά εσωτερικά να βιώνει σύγχυση, ταραχή και πνευματική να είναι ασθενής. Η Εκκλησία μάς διδάσκει ότι η πραγματική υγεία είναι η σωστή σχέση με τον Θεό, η ζωή που κινείται σύμφωνα με τον σκοπό για τον οποίο πλάστηκε ο άνθρωπος. Γι’ αυτό, για να κατανοήσουμε τι σημαίνει υγιής άνθρωπος, χρειάζεται να στραφούμε στην αρχή της δημιουργίας, όταν ο άνθρωπος ήταν τέλειος, φωτεινός και γεμάτος Χάρη. Στην κατάσταση εκείνη πριν από την πτώση θα ανακαλύψουμε την καθαρότητα, την αρμονία και την πληρότητα που χάσαμε, και θα διακρίνουμε τον δρόμο της επιστροφής. Ο άνθρωπος δεν είναι φτιαγμένος για την απλή επιβίωση, αλλά για τη θέωση. Η αρετή, η αγάπη και η ομοίωση με τον Χριστό δεν είναι κάτι ξένο, αλλά η φυσιολογική του κατάσταση. Με αυτή την προοπτική ξεκινά η αναζήτηση της αληθινής υγείας.

 

1. Η ΤΕΛΕΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Η ΥΓΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ 

Ο άνθρωπος, όπως πλάστηκε από τον Θεό, βρισκόταν σε κατάσταση βαθιάς υγείας και αρμονίας. Η Εκκλησία, στηριγμένη στην Αγία Γραφή και τη σοφία των Πατέρων, διδάσκει ότι για να κατανοήσουμε τι σημαίνει αληθινή υγεία, πρέπει να επιστρέψουμε στην αρχική δημιουργία του ανθρώπου. Ο άνθρωπος πλάστηκε «κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν» Θεού, δηλαδή με θεία καταγωγή, θεϊκά χαρίσματα και δυνατότητες: τη λογική, τη βούληση και την ικανότητα για αγάπη και κοινωνία με τον Θεό και τον συνάνθρωπο. Δεν ήταν απόλυτα τελειοποιημένος, αλλά είχε κληθεί να πορευτεί ελεύθερα προς την τελείωση, να καλλιεργήσει τις αρετές και να φτάσει στη θέωση. Η τελειότητά του δεν ήταν στατική, αλλά δυναμική και εξελικτική. Αυτή η πορεία προς τον Θεό είναι η βαθύτερη έννοια της ανθρώπινης υγείας: η κατάσταση στην οποία ο άνθρωπος ζει σε ενότητα με τον Θεό, με τον εαυτό του και με τον κόσμο. Πρόκειται για την πλήρη εσωτερική ισορροπία, χωρίς σκοτισμό, πάθη και διαστροφή των δυνάμεων της ψυχής. Αυτή την αρχική κατάσταση υγείας και πληρότητας μάς καλεί η Εκκλησία να ξαναβρούμε μέσα από την εν Χριστώ ζωή.

 

2. Η ΦΥΣΙΚΗ ΕΦΕΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΘΕΟ 

Ο άνθρωπος, πλασμένος κατ’ εικόνα Θεού και με προορισμό την ομοίωση και ένωση μαζί Του, φέρει μέσα του μια βαθιά, φυσική έφεση προς τον Θεό. Αυτή η εσωτερική κλίση είναι εγγεγραμμένη στη δομή της ψυχής του από τη στιγμή της δημιουργίας του. Οι Πατέρες της Εκκλησίας, όπως ο άγιος Νικήτας Στηθάτος και ο Μέγας Αντώνιος, διδάσκουν ότι η ψυχή είναι φυσικά στραμμένη προς τα θεία, ποθεί τα αθάνατα και αναζητά αυθόρμητα τον Θεό όταν απαλλαγεί από τα πάθη. Αυτή η πορεία προς τον Θεό είναι η φυσιολογική της λειτουργία, η κατάσταση της υγείας της. Όπως το λουλούδι στρέφεται προς το φως, έτσι και ο άνθρωπος είναι πλασμένος να ποθεί τον Θεό ως πηγή ζωής και πληρότητας. Η Εκκλησία δεν προτείνει υπέρβαση της φύσης μας, αλλά αποκατάστασή της, επιστροφή στην αρχική μας κατάσταση και αποκατάσταση της σχέσης μας με τον Δημιουργό. Αυτή η φυσική έφεση είναι το θεμέλιο της πορείας μας προς τη θέωση. Παρότι σκοτίστηκε από την πτώση, παραμένει ενεργή και εξηγεί γιατί ο άνθρωπος μακριά από τον Θεό αισθάνεται κενός και ανολοκλήρωτος. Η επανένωση με τον Θεό είναι ταυτόχρονα και η επιστροφή στον αληθινό μας εαυτό.

 

3. Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΟΜΟΙΩΣΗΣ ΚΑΙ Η ΣΤΑΔΙΑΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΠΡΟΣ ΤΗ ΘΕΩΣΗ 

Η Εκκλησία δεν βλέπει τον άνθρωπο απλώς ως δημιούργημα του Θεού, αλλά μέσα στη ζωντανή του πορεία προς την τελείωση. Η διάκριση «κατ’ εικόνα» και «καθ’ ομοίωσιν» εκφράζει αυτή την κίνηση. Ο άνθρωπος έχει από τη φύση του θεϊκά χαρίσματα – λογική, ελευθερία, αγάπη, συνείδηση – ως «εικόνα» του Θεού, αλλά καλείται να προχωρήσει στην «ομοίωση», δηλαδή να γίνει όλο και πιο όμοιος με τον Θεό μέσα από την προσωπική του προσπάθεια και τη συνεργασία του με τη θεία Χάρη. Οι Πατέρες, όπως ο Μέγας Βασίλειος, τονίζουν ότι η ομοίωση είναι αποτέλεσμα ελεύθερης επιλογής και ασκητικού αγώνα. Η πνευματική τελείωση είναι μια σταδιακή διαδικασία, όπως η ωρίμανση ενός παιδιού. Ο άνθρωπος καλείται να καλλιεργήσει τις δυνατότητες που φέρει ως εικόνα Θεού, να καθαρίσει την ψυχή του, να καλλιεργήσει τις αρετές και να πορευθεί προς τη θέωση – την ένωση με τον Θεό. Αυτή η πορεία δεν είναι μια εξωτερική ηθικολογία, αλλά βαθιά υπαρξιακή μεταμόρφωση: θεραπεία της ύπαρξης, αποκατάσταση της σχέσης με τον Θεό, επιστροφή στην αληθινή του φύση. Η θέωση είναι η πληρότητα της ανθρώπινης ζωής και ο Χριστός είναι το πρότυπο αυτής της τελειότητας. 

 

 

 4. Η ΖΩΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ 

Η ζωή του ανθρώπου στον Παράδεισο, πριν από την πτώση, αποτελεί την πληρέστερη εικόνα της αυθεντικής υγείας και τελειότητας. Ο Παράδεισος δεν ήταν απλώς ένας όμορφος φυσικός τόπος, αλλά κυρίως μια κατάσταση πνευματικής αρμονίας και ειρήνης. Ο άνθρωπος ζούσε σε ενότητα με τον Θεό, με τον εαυτό του, με τον συνάνθρωπο και με όλη τη δημιουργία. Οι δυνάμεις της ψυχής — νους, θέληση, επιθυμία — λειτουργούσαν σε αρμονία, χωρίς διαστροφή ή εσωτερική σύγκρουση. Ο κόσμος δεν γινόταν εμπόδιο, αλλά δρόμος προς τη γνώση του Θεού· μέσα από τη δημιουργία, ο άνθρωπος ανυψωνόταν στον Δημιουργό. Στον Παράδεισο, ο άνθρωπος ζούσε σε συνεχή θεωρία του Θεού, δηλαδή σε ζωντανή γνώση και κοινωνία μαζί Του. Η παρουσία του Θεού ήταν άμεση και απτή. Ο Αδάμ ζούσε με παρρησία, χωρίς φόβο ή ενοχή, γεμάτος χάρη, χαρά και πνευματική πληρότητα. Ολόκληρη η ύπαρξή του ήταν στραμμένη προς τον Θεό, και μέσα από τη δοξολογία του, ύψωνε την κτίση στον Δημιουργό. Η ψυχή του ήταν καθαρή, ικανή να αντανακλά τον Θεό όπως ο καθρέφτης το φως. Η ζωή του ανθρώπου ήταν τότε χωρίς πόνο, λύπη ή ασθένεια – ήταν η φυσική κατάσταση για την οποία πλάστηκε: ενότητα, καθαρότητα, ειρήνη, πληρότητα. Αυτή την αρχική κατάσταση της υγείας και της σχέσης με τον Θεό μάς καλεί η Εκκλησία να αναζητήσουμε ξανά, μέσα από τη μετάνοια, τη χάρη και τη ζωή εν Χριστώ.